Τα δάση και η χλωρίδα της Θάσου

 

Τα δάση και η χλωρίδα της Θάσου

Η Θάσος, είναι γνωστό ότι είναι ένας από τους μεγαλύτερους μελισσότοπους της χώρας μας.

Οι ευνοϊκές συνθήκες κλίματος και βλάστησης, καθώς και οι μεγάλες ποσότητες μελιτωμάτων, από το έντομο Marcalina Hellenica, που παράγονται από τα πευκοδάση του νησιού, εξασφάλισαν τη σταθερή παραγωγή ποιοτικού πευκόμελου.

Έτσι το μέλι μαζί με το λάδι, το κρασί, τη ξυλεία και το μάρμαρο θεωρείται ένα από τα βασικά και ξακουστά προϊόντα του νησιού.

Οι πυρκαγιές επηρεάζουν την παραγωγή μελιού, καθώς μειώνονται τα δάση της τραχείας πεύκης, που αποτελεί κύρια τροφή για τα μελιτοφόρα έντομα.

Τα δάση της Θάσου χωρίζονται σε Δημοτικά και Δημόσια. Τα Δημοτικά δάση κατανέμονται διοικητικά μέσα στα όρια κάθε δημοτικού διαμερίσματος του Δήμου Θάσου. Τα Δημόσια  δάση καλύπτουν το κεντρικό και νοτιοανατολικό τμήμα  του νησιού και κατανέμονται στις διοικητικές περιοχές τριών δημοτικών διαμερισμάτων: Μαριών, Λιμεναρίων και Θεολόγου, ενώ διαχειρίζονται ως ενιαίο σύνολο.

Ανάγλυφο

Η επιφάνεια των δασών του νησιού παρουσιάζει πολλές πτυχώσεις και σχηματίζονται ρέματα με πλαγιές που οι κλίσεις είναι απότομες και ράχες και κορυφογραμμές με μικρές μέχρι μεγάλες κλίσεις.

Διακρίνεται μία κύρια κορυφογραμμή από Προφήτη Ηλία – Υψάριο – Στρούγγα – Απλιάς – Αγία Κυριακή – Αγιος Δημήτριος – Τρίκορφο, με δύο διακλαδώσεις. Η πρώτη από Προφήτη Ηλία – Δύο Κεφαλές – Ζυγός – Σταυρός – Κρούμπαδος – Παχύς και η δεύτερη από Προφήτη Ηλία – Τούμπα – Σπαθί – Πεύκο – Καθάρες – Λαιμός Σκαρά – Αη Μάτης , οι οποίες και δίνουν μια μορφή πυραμίδας με υψηλότερη κορυφή το Υψάριο (1204 μ.). Από την κύρια κορυφογραμμή ξεκινούν τα μεγάλα ρέματα Γέννας – Ψαριού – Λάκκος Θεολόγου – Πόππινας Λάκκος και Μαραγκού Λάκκος (Αλυκής), ενώ θα πρέπει να προστεθούν σε αυτά τα σημαντικά ρέματα Μαριών Λάκκος και Λιμεναρίων Λάκκος.

Πετρογραφικές  εδαφικές συνθήκες

Η Θάσος σύμφωνα με το Γεωλογικό χάρτη της Ελλάδας του Ινστιτούτου Γεωλογίας και Ερευνών του Υπεδάφους (Μουντράκης 1985) ανήκει στο κρυσταλλοπαγές συγκρότημα της Ροδόπης, στο οποίο επικρατούν τα κρυσταλλοσχιστώδη και εκριξηγενή πετρώματα της Προπαλαιοζωϊκής περιόδου και σχηματισμοί του Μεσοζωϊκού αιώνα, όπως οι μεταμορφωμένοι ασβεστόλιθοι και κατά τόπους τα νεότερα στρώματα αποθέσεων της Νεογενούς , Τριτογενούς και Τεταρτογενούς περιόδου. Κατά πλειονότητα στη Θάσο και ειδικότερα στις ορεινές περιοχές , στις οποίες υπάρχουν μεγάλες κλίσεις , επικρατούν οι συμπαγείς ημιμεταμορφωμένοι ασβεστόλιθοι και ακολουθούν οι κρυσταλλικοί ασβεστόλιθοι καθώς και οι μαρμαρυγικοί. Σε μικρούς ή ευρύτερους τόπους ακολουθούν τα σχιστολιθικά πετρώματα , τα μαρμαρυγικά , χλωριτικά, κεροσβιλτικά, σπάνια δε εμφανίζεται ο γρανίτης. Χαμηλότερα στις παραθαλάσσιες περιοχές επικρατούν τα νεότερα στρώματα αποθέσεων πρόσφατων γεωλογικών εποχών από μάργες άμμου και κροκαλοπαγών πετρωμάτων (ψαμμίτες).Χαρακτηριστικό του νησιού είναι η συχνή παρουσία μεταλλοφόρων στρωμάτων από οξείδια του σιδήρου και ψευδαργύρου, κύρια στα ασβεστολιθικά μητρικά πετρώματα.

Το έδαφος αυτόχθονο κατά το πλείστο, είναι προϊόν αποσάθρωσης των ανωτέρω μητρικών πετρωμάτων . Το βάθος κυμαίνεται ευρέως και εξαρτάται από το μητρικό πέτρωμα , την τοπογραφική διαμόρφωση και το βαθμό εδαφοκάλυψης. Γενικά επικρατούν τα αβαθή και σκελετικά εδάφη λόγω των ισχυρών κλίσεων , της έντονης βόσκησης και των επαναλαμβανόμενων πυρκαγιών. Η μηχανική σύσταση του εδάφους , εξαρτώμενη από το βαθμό αποσάθρωσης των πετρωμάτων , χαρακτηρίζεται ελαφρά ως μέτρια. Το έδαφος επί το πλείστον είναι αμμοαργιλώδες. Ο μικρός βαθμός εδαφογένεσης , λόγω των δυσμενών συνθηκών, δικαιολογεί τη μηχανική σύσταση των εδαφών και την ύπαρξη αφθόνου αδρανούς υλικού. Το πορώδες , η δομή, η διαπερατότητα, η συνεκτικότητα, η υδατοϊκανότητα και το χρώμα του εδαφικού υλικού εξαρτώνται από την υφή και την περιεκτικότητα του σε οργανική ουσία.

Κλίμα

Το κλίμα της Θάσου χαρακτηρίζεται ως έντονα μεσο-μεσογειακό στα παράλια και στο εσωτερικό ασθενές μεσο-μεσογειακό. Για τον προσδιορισμό του τοπικού κλίματος χρησιμοποιήθηκαν τα μετεωρολογικά στοιχεία του μετεωρολογικού σταθμού των τελευταίων ετών (1961-1988), ο οποίος βρίσκεται στο Δασαρχείο Θάσου και σε υπερθαλάσσιο ύψος τριών (3) μέτρων.

Οι μέσοι όροι των μετεωρολογικών στοιχείων της περιόδου 1961-1988 είναι:

Α) μέσοι όροι θερμομετρικών στοιχείων:

Μέση ετήσια θερμοκρασία αέρος 15,7ο C.

Μέση θερμοκρασία αέρος ψυχρότερου μηνός 6,3ο C.

Μέση θερμοκρασία αέρος θερμότερου μηνός 26,5o C.

Μέση μέγιστη θερμοκρασία θερμότερου μηνός 31,5o C.

Μέση ελάχιστη θερμοκρασία ψυχρότερου μηνός 2,2o C.

Μέγιστη θερμοκρασία κατά την ώρα των παρατηρήσεων 35,2o C.

Ελάχιστη θερμοκρασία κατά την ώρα των παρατηρήσεων -10,0o C.

Μέση θερμοκρασία βλαστητικής περιόδου ( Μάρτιος – Οκτώβριος) 19,8o C.

Β) μέσοι όροι βροχομετρικών στοιχείων:

Μέσο ετήσιο ύψος κατακρημνισμάτων 782,8 χιλ.

Μέσο ύψος βροχής βλαστητικής περιόδου ( Μάρτιος – Οκτώβριος) 405,7 χιλ.

Μέσο ύψος βροχής Ιουν- Ιουλ – Αυγ 71,5 χιλ.

Χλωρίδα  Φυτοκοινωνικές διαπλάσεις – Ζώνες δασικής βλάστησης  Εδαφοκάλυψη

Η δασική έκταση του νησιού της Θάσου καλύπτεται από τις παρακάτω φυτοκοινωνικές διαπλάσεις:

Α. Των κωνοφόρων όπου συναντούμε τις φυτοκοινωνικές ενώσεις:

α) της τραχείας πεύκης (PINETUM BRUTIA). Η ένωση αυτή καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του νησιού, από τα παράλια και μέχρι το υψόμετρο των 800 μ. Κύριος υπόροφος στην ένωση αυτή συναντάται η ερείκη και δευτερεύων πρίνος, αριά, σχίνος κ.α.

β) της μαύρης πεύκης ( PINETUM NIGRAE). Η ένωση αυτή συναντάται σε μεγαλύτερα ύψη, όπου σχηματίζει αμιγείς συστάδες, ενώ χαμηλότερα σχηματίζει μικτές συστάδες με την τραχεία πεύκη.

γ) της ελάτης (ABIETUM BORISSI REGIS). Η ένωση αυτή συναντάται στα υψηλότερα και ψυχρότερα μέρη του νησιού και κυρίως, στο Δημοτικό δάσος των Δημοτικών διαμερισμάτων Ποταμιάς – Θεολόγου, κατ’ άτομο, ομάδες ή λόχμες.

Β. Των σκληρόφυλλων πλατύφυλλων όπου συναντάμε τις φυτοκοινωνικές ενώσεις:

α) της ελιάς (OLEATUM EUROPEAE) που καταλαμβάνει τις παράλιες εκτάσεις.

β) του πρίνου (QUERCETUM COCCIFERAE) που σχηματίζει ομάδες κατά θέσεις σε όλη σχεδόν την έκταση που καταλαμβάνει η τραχεία πεύκη, με σπουδαιότερα δασικά είδη τον πρίνο (QUERCUS COCCIFERA), κουμαριά (ARBUTUS UNEDO), γλυστροκουμαριά (ARBUTUS ANDRAHNAE), φυλίκη (PHILLYREA MEDIA).

γ) της αριάς (QUERCETUM ILICIS) που αντιπροσωπεύεται από αριά θαμνώδους μορφής, λόγω της καυσοξύλευσης.

δ) του σχίνου (PISTACIAE LENDISCUS) που αντιπροσωπεύεται από τον σχίνο κυρίως στις περιοχές του Ποτού και των Μαριών.

Γ) της ερείκης (ERICILIGNOSA) που αντιπροσωπεύεται από την ERICA ARBOREA και ERICA VERTICILATA και συναντάται ως υπόροφος κυρίως της τραχείας πεύκης, αλλά και ως βασικό δασικό είδος που εγκαθίσταται σε εκτάσεις μετά από δασικές πυρκαγιές.

Δ) των φυλλοβόλων πλατυφύλλων (AESTAISILYAE) που τα διάφορα πλατύφυλλα συναντώνται διάσπαρτα κατ’ άτομο ή συνεδρίες, με σπουδαιότερα από αυτά τα εξής: καστανιά (CASTANEA VESCA), καρυδιά (JUGLANS REGIA) , φράξος (FRAXINUS ORNUS), δρύς (QUERCUS SESSILIFLORA) , οστρυά (OSTRYA CARPINIFOLIA), φτελιά (ULMUS CAMPESTRIS), γαύρος (CAPRINUS BETULUS), σφενδάμι (ACER CAMPESTRIS).

Ε) των παραποτάμιων ειδών (FLUVISILVAE) όπου τα διάφορα είδη είναι διάσπαρτα κατά μήκος υδροφόρων ρεμάτων ή σε υγρές θέσεις, κατ’ άτομο, ομάδες ή λόχμες με σπουδαιότερα είδη τα εξής: πλατάνι (PLATANUS ORIENTALIS), σκλήθρο (ALNUS GLUTINOSA), λεύκη τρέμουσα (POPULUS TREMULA), ιτιά (SALIX SP.).

Αντίστοιχα από τις ζώνες δασικής βλάστησης που απαντώνται στον Ελλαδικό χώρο , στη Θάσο συναντάμε τις παρακάτω:

Α) Ευμεσογειακή ζώνη βλάστησης (Quercetalia ilicis), (παραλιακή, λοφώδης), η οποία χαρακτηρίζεται από το παραθαλάσσιο ξηροθερμικό κλίμα του νησιού, με κύριο δασικό είδος την τραχεία πεύκη και η οποία περιλαμβάνει δύο υποζώνες:

α1) την υποζώνη Oleo – Ceratonion, η οποία εμφανίζεται στο νότιο , ζεστό και ξηρό τμήμα του νησιού από 0 – 300 μ. υψόμετρο και περιλαμβάνει τον αυξητικό χώρο του Oleo – lentiscetum. Στον αυξητικό αυτό χώρο υπήρχαν θαυμάσιες συστάδες τραχείας πεύκης , οι οποίες καταστράφηκαν από τις μεγάλες πυρκαγιές του 1984 & 1985. Σήμερα κυριαρχούν στον χώρο αυτό θαμνώνες από Pistacia lentiscus, Erica manipuliflora, Myrtus communis, Olea europaea , Quercus coccifera, Lonicera etrusca, Rosa semrervirens, Phillyrea latifolia & Rubia peregrina.

α2) την υποζώνη Quercion ilicis, η οποία εμφανίζεται στο υγρό βόρειο μέρος του νησιού και περιλαμβάνει τον αυξητικό χώρο του Orno – Quercetum ilicis σε υψόμετρο 0 – 300 μ. Στον αυξητικό αυτό χώρο υπάρχουν αμιγείς συστάδες τραχείας πεύκης ( εκτός από το βορειοδυτικό τμήμα του νησιού, που κάηκε στη μεγάλη πυρκαγιά του 1989). Στις νότιες θέσεις και στις άγονες ποιότητες τόπου , κάτω από τις συστάδες της τραχείας πεύκης , κυριαρχεί η Erica arborea και Erica manipulifora, ενώ στις καλύτερες ποιότητες τόπου και βόρειες , υγρές θέσεις κυριαρχεί η Quercus ilex , Arbutus unedo, Phillyrea latifolia, Fraxinus ornus.

Β) Παραμεσογειακή ζώνη βλάστησης (Quercetalia pubescentis), (λοφώδης, υποορεινή), η οποία εμφανίζεται συνέχεια της προηγουμένης ζώνης από υψόμετρο 300 – 800 μ. στη Νότια Θάσο και 200 – 600 μ. στη Βόρεια Θάσο. Στη ζώνη αυτή το κλίμα γίνεται ηπειροτικότερο με περισσότερες βροχοπτώσεις και περιλαμβάνει μία υποζώνη:

β1) την υποζώνη Ostryo – Carpinion, η οποία περιλαμβάνει τον αυξητικό χώρο του Coccifero – Carpinetum, με κύριο είδος την τραχεία πεύκη και λίγες συστάδες με Caprinus orientalis. Ο πλούσιος υπόροφος αποτελείται από πουρνάρι (Quercus coccifera) και οφείλεται στην μεγάλη αντοχή του πρίνου στη βόσκηση, στις πυρκαγιές και στις ανθρωπογενείς επεμβάσεις.

Γ) Ζώνη δασών οξιάς – ελάτης και παραμεσόγειων κωνοφόρων (Fagetalia), (ορεινή – υποαλπική). Η ζώνη αυτή βρίσκεται στο εσωτερικό του νησιού και χαρακτηρίζεται από υγρόφιλη μεσευρωπαϊκή βλάστηση και κυριαρχείται από ωραιότατες συστάδες μαύρης πεύκης. Σκόπιμη είναι η διάκριση της τάξης (Pinetalia nigrae), η οποία χαρακτηρίζεται από την εξάπλωση της μαύρης πεύκης , τόσο στο γεωγραφικό χώρο εξάπλωσης της οξιάς και ελάτης, όσο και στο χώρο της ζώνης Quercetalia pubescentis ( σε μίξη με την τραχεία πεύκη). Στον αυξητικό χώρο Abietum borissi – Regis της ζώνης αυτής απαντάται η υβριδογενής ελάτη, σε μικρή έκταση , στις υψηλές θέσεις της περιοχής Ποταμιάς – Θεολόγου Θάσου.

Στον πίνακα που ακολουθεί προσπαθήσαμε να καταγράψουμε ορισμένα από τα σημαντικότερα είδη της βλαστήσεως του νησιού, αφιερώνοντας λόγω ειδικότητας περισσότερο χρόνο και χώρο στην καταγραφή ειδών της δασικής βλάστησης.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΕΙΔΩΝ ΔΕΝΔΡΩΝ & ΦΥΤΩΝ ΠΟΥ ΑΠΑΡΤΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΧΛΩΡΙΔΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΤΗΣ ΘΑΣΟΥ

Α/Α	ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ	ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ	ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ	ΕΙΔΟΣ *
1	ABIES BORISII REGIS	υβριδογενής ελάτη		Δ
2	ACER CAMPESTRE	σφενδάμι πεδινό		Θ – Δ
3	ALNUS GLUTINOSA	σκλήθρο		Δ
4	AMARANTHUS RETROFLEXUS	βλήτο, αγριόβλητο		Π
5	AMYGDALUS COMMUNIS	αμυγδαλιά	αμυγδαλιά	Δ
6	ARBUTUS ADRAHNAE	κουμαριά	αγριοκουμαριά	Θ – Δ
7	ARBUTUS UNEDO	κουμαριά	ήμερη	Θ – Δ
8	ASPARAGUS  ACUTIFOLIUS	σπαράγγι		Π
9	ASPHODELINE LUTEA	ασφόδελος		Π
10	CALYCOTOME VILLOSA	ασπάλαθος		Θ
11	CAPRINUS ORIENTALIS	γαύρος		Δ
12	CARTHAMUS LANATUS	γαϊδουράγκαθο		Π
13	CASTANEA VESCA	καστανιά		Δ
14	CELTIS AUSTRALIS	μελικουκιά		Δ
15	CERCIS SILIQOUASTRUM	κουτσουπιά	δένδρο του Ιούδα	Δ
16	CICHORIUM INTYBUS	πικραλίδα		Π
17	CISTUS  SP.	λαδανιά	χαμοξάρες	Φ
18	CRATAEGUS OXYALANTHA	κράταιγος		Θ – δ
19	CYNODON DACTYLON	αγριάδα		Π
20	DAUCUS CAROTA	άγριο καρότο		Π
21	EPEDRA CAMPYLOPODA	πολυκόμπι		Θ
22	ERICA ARBOREA	ρείκι (λευκά άνθη)		Θ – δ
23	ERICA VERTICILATA	ρείκι (ρόδινα)		Θ – δ
24	FICUS CARICA	συκιά		Δ
25	FOENICULUM VULGARE	μάραθο		Π
26	FRAXINUS ORNUS	φράξος	μηλιάρι	Δ
27	GALIUM APARINE	κολλητσίδα		Π
28	HEDERA HELIX	κισσός		Θ
29	ILEX AQUIFOLIUM	αρκουδοπούρναρο		Θ – δ
30	JUGLANS REGIA	καρυδιά		Δ
31	JUNIPERUS EXCELSA	άρκευθος	αγριοκυπάρισσο	Δ – Θ
32	JUNIPERUS FOETIDISSIMA	άρκευθος η δυσοσμοτάτη	βουνοκυπάρισσο	Δ – Θ
33	JUNIPERUS OXYCEDRUS	άρκευθος	αγριόκεδρο	Δ – Θ
34	LAURUS NOBILIS	δάφνη	βάγια	Δ
35	MALVA SILVESTRI	μολόχα		Π
36	MARTICARIA CHAMOMILLA	χαμομήλι		Π
37	MICROMERIA JULIANA	άγριο τσάϊ		Φ
38	MYRTUS COMMUNIS	μυρτιά		Θ
39	NERIUM OLEANDER	πικροδάφνη		Θ
40	OLEA EUROPAEA	ελιά		Δ
41	OLEA OLEASTER	αγριελιά		Δ
42	ORIGANUM HERACLEOTICUM	ρίγανη		Π
43	OSTRYA CARPINIFOLIA	οστρυά		Δ
44	PALIURUS SPINA – CHRISTI	παλιούρι		Θ
45	PANCRATIUM MARITIMUM	κρίνος της θάλασσας
46	PHILLYREA LATIFOLIA	μεγάλο φιλλύκι		Θ
47	PHILLYREA MEDIA	μικρό φιλλύκι		Θ
48	PINUS BRUTIA	τραχεία πεύκη		Δ
49	PINUS HALEPENSIS	πεύκη χαλέπιος		Δ
50	PINUS NIGRA	μαύρη πεύκη		Δ
51	PINUS PINEA	κουκουναριά		Δ
52	PISTACIA LENDISCUS	σχίνος		Θ – Δ
53	PISTACIA TEREBINTHUS	κοκορεβυθιά	αγριοτσικουδιά
54	PLATANUS ORIENTALIS	πλάτανος		Δ
55	POPULUS SP.	λεύκη		Δ
56	PORTULACA OLERACEAE	γλιστρίδα		Π
57	POTERIUM SPINOSUM	ποτήριον ακανθώδες	αφάνες	Φ
58	PRUNUS AMYGDALUS	αγριομυγδαλιά		Δ
59	PRUNUS SPINOSA	προύνος ακανθώδης	τσαπουριά	Δ
60	PYRUS AMYGDALIFORMIS	αγριαχλαδιά	γκορτσιά	Δ
61	QUERCUS AEGILOPS	δρύς η αιγίλωψ	βελανιδιά	Δ
62	QUERCUS COCCIFERA	πουρνάρι	πρίνος	Δ – δ
63	QUERCUS ILEX	αριά		Θ – δ
64	QUERCUS SESSILIFLORA	δρύς		Δ
65	RHUS COTINUS  ή  COTINUS COGGYGRIA	κότινος	χρυσόξυλο	Θ
66	ROBINIA PSEUDACACIA	ακακία	ψευδακακία	Δ
67	ROSA SEMPERVIRENS	πουρναροτριανταφυλλιά		Θ
68	RUBUS FRUTICOSUS	ρούβος θαμνώδης	βάτος	Θ
69	RUMEX OBTUSIFOLIUM	αγριολάπαθο		Π
70	SALIX SP.	ιτιά		Δ
71	SAMBUCUS EBULUS	σαμπούκος ο άβουλος	βρομούσα	Π
72	SIDERITIS SIPYLEA	σιδερίτης	τσάϊ	Π
73	SPARTIUM JUNCEUM	σπάρτο		Θ
74	TARAXACUM OFFICINALE WEBER	ταράξακο το φαρμακευτικό	πικραλίδα, αγριοράδικο	Π
75	TAXUS BACCATA	ίταμος		Δ
76	THYMUS THRACICUS	θυμάρι		Φ – Θμ
77	URTICA DIOICA	τσουκνίδα		Π
78	VEBRASCUM CYLINDROCARPUM	φλώμος		Π
79	VERVENA OFFICINALIS	σταυρόχορτο		Π
80	VITEX AGNUS CASTUS	λυγαριά	αλυγαριά	Θ
	* ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
	Δ = δένδρο
	Θ = θάμνος
	Π = πόα
	δ = δενδρύλλιο
	Φ = φρύγανο

 

Πηγή: ΔΑΣΑΡΧΕΙΟ ΘΑΣΟΥ