Εδώ θα προσπαθήσω να καλύψω το θέμα της διαχείρισης των νεαρών δέντρων αμέσως μετά τη φύτευση και τους επόμενους μήνες. Ουσιαστικά, δεν πρέπει απλά να τα φυτέψετε, να τα κόψετε όπου θα σας πουν και να τα ποτίζετε και λιπαίνετε μόνο για τους επόμενους μήνες. Θέλουν πολλές φροντίδες παραπάνω, κύρια για τη διαμόρφωση τους και την γρήγορη είσοδο στην καρποφορία.
Αείφυλλα με μπάλα χώματος. Η ελιά είναι συνήθως ανεπτυγμένο φυτό με κορμό και διασταύρωση στο κατάλληλο ύψος από το φυτώριο. Εδώ αφαιρούμε τυχόν σπασμένους βλαστούς, ελάχιστους εσωτερικούς που χαλάνε το σχήμα κύπελλο και, όπου απαιτείται για να ''σταυρώσουν'' οι αναπτυσσόμενοι βραχίονες, αφαιρούμε το ανώτερο ¼ περίπου του βλαστού. Γενικά πάντως το κλάδεμα ενός υγιούς ανεπτυγμένου δέντρου ελιάς στη φύτευση είναι ελάχιστο. Εξυπακούεται ότι είναι σε ''μπάλα χώματος'' σε σακούλα και αφαιρούμε τη σακούλα αφήνοντας ανέπαφη τη μπάλα χώματος με τις ρίζες κατά τη φύτευση. Την πρώτη χρονιά ουσιαστικά μόνο αφαιρείτε τυχόν βλαστούς και παραφυάδες που εκπτύσσονται σε όλο το μήκος του κορμού που θέλετε να φτιάξετε από τη βάση του δέντρου ( λαιμός ) έως το σταύρωμα (ξεκίνημα των βραχιόνων). Παρόμοια μεταχείριση έχουμε και για τα εσπεριδοειδή.
Φυλλοβόλο ''κοιμώμενο'' φυτό για κύπελλο. Εδώ έχετε το υποκείμενο και κάπου χαμηλά υπάρχει ένας ή δύο οφθαλμοί εμβόλια. Προσέξτε μόνο να μην σπάσετε αυτό τον οφθαλμό, που είναι και το μοναδικό σημείο έκφυσης της ποικιλίας, κατά τη διαχείριση έως και τη φύτευση, αλλά και να μην τον θάψετε. Όταν λοιπόν τοποθετηθεί στη θέση του, πρέπει απλά να κόψετε το υποκείμενο ακριβώς πάνω από τον οφθαλμό πλάγια με την τομή να κατεβαίνει από τη μεριά του οφθαλμού προς την αντίθετη πλευρά. Την άνοιξη άμεσα με την εκβλάστηση προσπαθείτε να δημιουργήσετε ένα ζωηρό ευθυτενή βλαστό που προέρχεται από το εμβόλιο ( αν χρειάζεται με δέσιμο σε καλάμι ), αφαιρείτε οποιαδήποτε πλάγια βλάστηση έως το ύψος του επιθυμητού κορμού ( 40 έως 80 cm τις περισσότερες φορές ) και αφήνουμε κατόπιν ένα πλάγιο ανά 5 - 10 cm καθ’ ύψος και προς όλες τις κατευθύνσεις ώστε να γίνει ένα κύπελλο με ισχυρά ''δεμένους'' στον κορμό βραχίονες.
Αφού εκπτυχθούν 3 - 4 βραχίονες σε κατάλληλα σημεία, μπορούμε να αφαιρέσουμε πια τον κεντρικό βλαστό, δεν χρειάζεται να αναπτυχθεί περαιτέρω, ώστε να δώσουμε τη δύναμη του φυτού στους βραχίονες. Αν οι βραχίονες φτάσουν το μήκος των 30 - 40 cm και έχει ακόμα δύναμη (και χρόνο ανάπτυξης αργά το καλοκαίρι) το φυτό, τότε αφαιρούμε το 1/3 του μήκους των βλαστών για να ''σταυρώσουν'', εκπτύξουν δηλαδή τους υποβραχίονες στις κατάλληλες κατευθύνσεις. Συνήθως αυτό όμως γίνεται την επόμενη άνοιξη.
Φυλλοβόλο ημιανεπτυγμένο φυτό για διαμόρφωση σε κύπελλο. Εδώ το εμβόλιο είναι 30 - 60 cm ύψος, καθώς αναπτύχθηκε από τον Ιούλιο και μετά το εμβόλιο. Δύο ενέργειες μπορείτε να κάνετε. Αν θέλετε χαμηλό κορμό, μπορείτε να αφαιρέσετε ένα μικρό τμήμα του εμβολίου και από το υπόλοιπο να αφήσετε να εκπτυχθούν οι βραχίονες, δηλαδή αφαιρείτε από την έκπτυξη αρχές Απριλίου όλους τους άχρηστους νεαρούς βλαστούς ( πολύ χαμηλά στον κορμό και σε ακατάλληλη θέση ) και αφήνετε αυτούς που βρίσκονται σε κατάλληλη θέση (εκπτύσσονται προς τις κατάλληλες κατευθύνσεις και από κατάλληλο ύψος) να αναπτυχθούν. Συνήθως θα μπορέσετε να τους ''τσιμπήσετε'' ( αφαιρέσετε ) το άνω 1/3 αργότερα νωρίς το καλοκαίρι για να εκβλαστήσουν και οι κατάλληλοι πλάγιοι αυτών που θα γίνουν οι υποβραχίονες.Στην Ισπανία και νότια Ιταλία αυτά τα φυτά τα διαμορφώνουν σε ''Ισπανικό χαμηλό κύπελλο'' με 2 - 3 ''θερίσματα'' της βλάστησης των βραχιόνων ( οριζόντια μηχανική κοπή ) κατά τη θερινή περίοδο και δημιουργούν έτσι ένα χαμηλό κύπελλο με πολλούς βλαστούς σχετικά οριζόντιους που θα καρπίσουν πολύ και γρήγορα (είναι το πιο παραγωγικό και απλό σύστημα για τη ροδακινιά σήμερα). Προσοχή, το τελευταίο αυτό ''Ισπανικό'' σχήμα αυξάνει τον κίνδυνο ζημιάς από παγετό γιατί η βλάστηση και ανθοφορία είναι χαμηλά στο έδαφος, όπου και η θερμοκρασία είναι η χαμηλότερη. Σε περιοχές με συχνούς παγετούς θέλετε ψηλό κορμό στα δέντρα.
Φυλλοβόλο ανεπτυγμένο μονοστέλεχο φυτό για κύπελλο. Δύσκολα φυτά για διαμόρφωση σε κύπελλο είναι τα πολύ ανεπτυγμένα με πλάγιους βλαστούς όπου να είναι, και τα φυτά που οι πλάγιοι οφθαλμοί έχουν εκβλαστήσει και οι βλαστοί αυτοί είναι μικροί, ξηροί, απαράδεκτοι γενικότερα. Αυτά τα φυτά καλύτερα να μην τα αγοράσετε, αλλά αν τα φυτέψατε, ελπίζετε με καρατόμηση στα 80 - 90 cm, καθάρισμα όλων των ξηρών ή σπασμένων πλάγιων, με βράχυνση τυχόν υγιών πλάγιων σε 1 - 2 γόνατα, να μπορέσουν να εκπτύξουν πλάγιους δυνατούς και σε κατάλληλα σημεία ώστε να δώσουν καλούς βραχίονες καθ’ ύψος στον κορμό.
Το ύψος του κορμού αποφασίζεται στη φύτευση με καρατόμηση σε ύψος 20 - 30 cm υψηλότερο από αυτό που θέλουμε για κορμό ( π.χ. θέλουμε κορμό 60 cm, καρατομούμε το φυτό που μόλις φυτέψαμε στους 80-90 cm )
Ουσιαστικά το ανεπτυγμένο φυτό πρέπει να καθαριστεί από οποιαδήποτε βλάστηση και να συνεχίσει να καθαρίζεται περιοδικά τα πρώτα 1 - 2 χρόνια από βλαστούς που φύονται στο κατώτερο μέρος του φυτού, αυτό που θα κάνετε κορμό ( εδώ περιλαμβάνονται και οι παραφυάδες ). Στα ανώτερα 20 - 30 cm του φυτού αφήνουμε να εκπτυχθούν πλάγιοι προς όλες τις κατευθύνσεις και καθ’ ύψος όσο είναι δυνατό. Αφαιρούμε από τον Απρίλιο όλους τους άχρηστους βλαστούς για να δώσουμε δύναμη στους μελλοντικούς βραχίονες ή αφήνουμε 2 - 3 μικρότερους μη ανταγωνιστικούς σχεδόν οριζόντιους για πιθανή καρποφορία το επόμενο έτος. Συνήθως οι βραχίονες θα αναπτυχθούν ικανοποιητικά μέχρι νωρίς το καλοκαίρι και επομένως μπορώ να αφαιρέσω το ανώτερο 1/3 του μήκους τους ώστε να ''σταυρώσουν'', να εκπτύξουν δηλαδή, 2-3 δυνατούς πλάγιους ( τους υποβραχίονες ). Έτσι διαμορφώνω άμεσα και καλά το δέντρο.
Φυλλοβόλο ανεπτυγμένο μονοστέλεχο φυτό για κεντρικό άξονα. Εδώ δεν έχω πλάγιους βλαστούς αλλά οι πλάγιοι οφθαλμοί του εμβολίου πρέπει να είναι υγιείς. Συνήθως βραχύνω ελάχιστα το φυτό μου αφαιρώντας έως 20 cm του στελέχους του εμβολίου στη φύτευση. Λίγο πριν το φούσκωμα ή στο φούσκωμα (το Μάρτιο) αφαιρώ 2 - 3 οφθαλμούς κάτω από τον κορυφαίο οφθαλμό ( που θα εκπτυχθεί για να δώσει τη συνέχεια του κεντρικού άξονα και θα είναι ζωηρός κατακόρυφος),χαράζω αρκετούς πλάγιους στις κατάλληλες θέσεις για να τους ωθήσω να εκβλαστήσουν. Τον Απρίλιο πρέπει να : 1) αφαιρέσω τους πολύ κατακόρυφους δυνατούς πλάγιους, 2) να ''γυρίσω'' με ελαφρύ βαρίδι ή δέσιμο τους καλύτερους και τους ευρισκόμενους στις καλύτερες θέσεις νεαρούς βλαστούς μήκους 20 - 30 cm ώστε να ''ηρεμήσουν'' ( να μην γίνουν κατακόρυφοι μεγάλου μήκους, αλλά σχεδόν οριζόντιοι ), 3) να αφαιρέσω όσους δεν βρίσκονται σε κατάλληλη θέση. Αλλά θέλω αρκετούς ''ήρεμους'' από την πρώτη χρονιά ( έως και 7-10 ).
Πηγή giorgoskatsadonis.blogspot.com
